Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΣ – ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΠΛΑΤΑΝΙΩΤΕΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Δεν υπάρχουν ιστορικά δεδομένα από τα οποία να προκύπτει κατά τρόπο σαφή η χρονική στιγμή και απαρχή του εποικισμού του Πλατάνου. Είναι όμως βέβαιο, πως στα χρόνια της τουρκοκρατίας και της ενδιάμεσης ενετοκρατίας, ο σημερινός γεωγραφικός χώρος δεν είναι άγνωστος ούτε ακατοίκητος.

Η παρουσία τούρκου αξιωματούχου αλή – αγά – ή μπέη στα Κεφαλιάνικα μαρτυρεί πως υπάρχει κεφαλοχώρι και πως ασκούνται διοικητικές πράξεις κυριαρχίας. Θα πρέπει να συγκεντρώνει τους όποιους φόρους, να επεξεργάζεται πληροφορίες και να είναι απολογιστικός σε υπερκείμενη διοικητική αρχή – στο βιλαέτι Καλαβρύτων. Συνεπώς στα δύσκολα χρόνια υπάρχει διοικητική άρθρωση κατά το οθωμανικό δίκαιο, είτε σαν αυτόνομη τοπική, είτε σαν παράλληλη σε πλησιέστερη και όμορη.

Δεν υπάρχουν πηγές που να μαρτυρούν την ύπαρξη δημογεροντίας όπως στη Ζαρούχλα και Αγία Βαρβάρα. Το πιθανότερο είναι η ύπαρξη μέχρι δυο προεστών επαρχιακών, γνωστών ως ‘μορογιάνηδων’.

Σημαντικό ιστορικό σημείο είναι η απογραφή του GRIMANI το 1700 μ. Χ. στο σημερινό χωριό. Υπάρχουν 15 οικογένειες, 46 άνδρες, 35 γυναίκες σύνολο 81 άτομα – κάτοικοι από ενός έτους μέχρι εξήντα ετών ηλικία. Τούτο μαρτυρεί πως στη μέση της τουρκοκρατίας υπάρχουν άνθρωποι στο σημερινό χώρο είτε γιατί συμβιβάστηκαν με την τουρκική διοίκηση είτε γιατί ήσαν στην υπηρεσία του τοπάρχη ενετού διοικητή. Το βέβαιο είναι το δεύτερο γιατί από το 1685 μέχρι το έτος 1715 έχουμε ανακοπή της τουρκικής κατοχής και επικράτηση της ενετοκρατίας.

Παρά ταύτα, είναι δύσκολη η χρονική διακρίβωση της συγκρότησης του Πλατάνου σε χωριό με κοινωνική άρθρωση, με μονιμότητα κατοίκων, πριν από την απελευθέρωση. Από το 1826 και μετά, δέχεται τη μετακίνηση μονίμων κατοίκων από την Άνω Ποταμιά. Έχουμε διπλοκατοίκους και την απαρχή του εποικισμού με μονιμότητα και κοινωνική σύνθεση. Το έτος 1836 υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα.

ΟΙ ΑΝΩΠΟΤΑΜΙΤΕΣ & ΤΟ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ ΠΛΑΤΑΝΟΣ

Άνθρωποι από διάφορα μέρη, αυτόχθονες και ξένοι, γεωργοκτηνοτρόφοι, σηροτρόφοι, κτίστες, υλοτόμοι, πρωτογενείς βιοτέχνες κατοικούν στην Άνω Ποταμιά, παραποτάμια έκταση του Κράθη ποταμού με υψομετρική θέση 1025 μ., στις παρυφές του ορεινού όγκου του Χελμού. Πάντα πολυάνθρωπη με τέσσερις ευδιάκριτους οικισμούς, ελεύθερη και ανυπότακτη, έμελλε να γίνει η πληθωρική τροφός του Πλατάνου.

Οι Ανωποταμίτες βόσκουν τα ‘πράματα’ στους μεγάλους βοσκότοπους τους εκτεταμένους σε υψίπεδα – ξερόκαμπους – και αποζούν από την κτηνοτροφία, την εποχική γεωργία – θερινή – και τη σηροτροφία. Όμως, το χειμώνα η ζωή τους είναι δύσκολη γιατί ο τόπος σκεπάζεται από πολλά χιόνια για πολλούς μήνες. Έτσι οι πρώτοι κάτοικοι μαζί με τις φαμίλιες τους, αφήνουν το….. χωριό τους και κατεβαίνουν στα χαμηλότερα μέρη για να ξεχειμωνιάσουν.

Ξεκινούν κατά το μήνα Νοέμβριο συντροφικά, για αλληλοβοήθεια και συμφωνούν μ’ αυτούς που έμεναν παραπίσω, πως θα συναντηθούν στον πλάτανο.

Η πορεία με τον αργό ρυθμό των ζώων διαρκεί μια φθινοπωριάτικη μέρα. Πράγματι, στο σημερινό Πλάτανο, όπου είναι οι ‘Απάνω Βρύσες’, υπήρχε – τώρα μόνο η ανάμνησή του μένει – ένας μεγάλος και γέρικος πλάτανος με κουφαλιασμένο το χοντρό κορμό του. Χαμηλά έχει μεγάλα ανοίγματα σα σπηλιές και, μπορούν να κοιμηθούν δυο άτομα. Τα ‘πράματα’ σταλίζουν κάτω από τ’ απλωτά γυμνά κλαδιά, δίπλα σε πλούσια θαμνώδη βλάστηση, πίνουν νερό από τις πηγές... Από τον πλάτανο αυτόν που ήταν το σημείο συνάντησης, έλαβε το σημερινό χωριό το τοπωνύμιο Πλάτανος.

Ο τόπος είναι άδενδρος, αλλά ήμερος. Υπάρχουν αειθαλείς θάμνοι και χλόη. Μοιράζονται με κλήρο την περιοχή και παραμένουν το πολύ πέντε μήνες. Με τα πρώτα μηνύματα της άνοιξης, βιάζονται να γυρίσουν πίσω στα κονάκια τους, πάντα τρομοκρατημένοι από τους ληστοπειρατές που κούρσευαν τις θάλασσες και λεηλατούσαν την παράλια περιοχή. Με τον καιρό, ληστές και πειρατές εξαφανίστηκαν. Σιγά-σιγά και διστακτικά ξεθάρρεψαν κι ήρθαν οι πρώτοι Απανωποταμίτες κάτοικοι, λίγοι στην αρχή, περισσότεροι αργότερα αρχές του 19ου αιώνα. Κατοίκησαν σε πρόχειρες κατασκευές μιμούμενοι τους άλλους που τις σκέπαζαν όπως-όπως με πρόχειρα υλικά: μεγάλες πέτρες, σόμπολα και λάσπη, μικρή, χαμηλή είσοδο. Έχουν τώρα μια μόνιμη και ιδιόκτητη κατοικία, το καλύβι τους.

Εφεξής, σημείο συνάντησης όλο το χρόνο θα είναι τα Καλύβια στον Πλάτανο. Μπορούσαν να κατασκευάσουν καλύτερες κατοικίες, αλλά ο Τούρκος Αλής ήταν πολύ κοντά τους, δεν άφηνε περιθώρια για πολυτελή διαβίωση στους ξενομερίτες ραγιάδες. Αυτός ζούσε σε σπίτι, λίγο πιο πέρα από τον Πλάτανο στο Κεφαλοχώρι – ο σημερινός οικισμός Κεφαλιάνικα – και μόνο εκεί επέτρεπε το χτίσιμο σπιτιών με στοιχειώδη τεχνική, μόνιμη στέγη και παράθυρα, αλλά μικρά.

Το υπόλοιπο κατοικημένο μέρος το έλεγαν ‘Καλύβια’ στο ανατολικό μέρος, εκεί που είναι το σπίτι του Γεωργίου Μαμαρέλη, το καλύβι του Χρ. Μαντά, του Καζάνη κ.α. Έχουν μικρό παράθυρο ανοιχτό προς τα Κεφαλιάνικα περιορισμένο στο άνοιγμα με ξύλινο οριζόντιο Ταυ. Είναι τα πέρα Καλύβια. Η πληθυσμιακή εξέλιξη ανοδική ή πτωτική επηρεάζεται από διάφορους πρωτογενείς ή δευτερογενείς παράγοντες όπως, οι εθνικές περιπέτειες, οι οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, οι καλλιέργειες, η μετανάστευση, ο τρόπος ζωής, ο γεωργικός κλήρος. Στο νεοσύστατο αρχικά Πλάτανο, όλα ήταν δυναμικά και αλληλοεξαρτώμενα.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Από το βιβλίο του δασκάλου Σωτηρίου Γ. Μουτζουρέλη,«Πλάτανος-Άνω Ποταμιά-Τσιβλός, ο Τόπος και ο Κόσμος». (Διατίθεται δωρεάν, χορηγία Αλεξίου Χ. Σιαφλά, μέχρι εξαντλήσεως των αντιτύπων,
μέσω του Δ.Σ. του πολιτιστικού συλλόγου «ΠΗΓΑΣΟΣ»).